Lenin. Wynalazca totalitaryzmu - Stephan Courtois

'Lenin, wynalazca totalitaryzmu' to książka wybitnego historyka Stephana Courtois. Autora znanego w Polsce przede wszystkim jako redaktora i współautora dwóch monumentalnych dzieł „Czarnej księgi komunizmu” i „Czarnej księgi rewolucji francuskiej”. Biografia Lenina wydana z okazji 100 lecia rewolucji bolszewickiej jest wynikiem kilkudziesięciu lat studiów nad komunizmem i myślą jego przywódców. Tak jak Czarna księga komunizmu była reakcją na wybielanie, zwłaszcza na Zachodzie, zbrodniczego charakteru tego systemu, według kalki „zły faszyzm - dobry komunizm”, tak nowa biografia przywódcy bolszewików, jest w związku z jego wybielaniem i przeciwstawianiem swojemu następcy czyli „zły Stalin - dobry Lenin”.

Biografia napisana jest bardzo żywym językiem. Czuć w niej żarliwość badacza, ale też ludzkie emocje związane z własnymi doświadczeniami autora, który jako młody człowiek sam był uczestnikiem komunistycznego ruchu. Przede wszystkim książka ta stanowi znakomicie udokumentowane studium postaci oraz ideologii i systemu politycznego. Niewątpliwe walory i liczne zalety tej publikacji są oczywiste: własna praca badacza, ekskluzywne materiały, oryginalny punkt widzenia, znakomity język, i niezwykle jasna i precyzyjna narracja. O wartości tej pracy stanowi także kontekst szerszy. Nie przypadkowo ukazała się ona w rocznicę wybuchu rewolucji bolszewickiej. Jest ona próbą odpowiedzi na trwające, czy nawet odżywające fascynacje komunizmem i jego nowymi formami i wcieleniami. Wielu historyków, naukowców oraz spora część opinii publicznej jest dziś gotowa lekceważyć zagrożenia wynikające z nieprzepracowanego do końca doświadczenia komunizmu. Stephan Courtois na pewno do nich nie należy. Pokazuje jego zbrodniczość, antyludzki charakter, totalitarne zagrożenie dla naturalnych więzi społecznych, ale także rolę jednostki, zdeterminowanego przywódcy, i wąskiej grupy zdecydowanej iść na wojnę z otaczającym ich światem. Refleksja Courtois choć mocno osadzona w historii jest przydatna nie tylko dla zrozumienia przeszłych wydarzeń historycznych, ale także bardzo uczula i daje instrumenty dla monitorowania współczesności. Nowa biografia Lenina, nie jest czymś codziennym. W Polsce, być może ze względu na traktowanie pewnych spraw jako oczywiste, powstawanie nowych prac o Leninie nie należało do priorytetów badaczy. W tym miejscu należy przypomnieć i warto pamiętać, że to właśnie biografia pióra Antoniego Ossendowskiego, sprzed prawie już wieku, należała do dzieł zarówno prekursorskich jak i ostrzegawczych. 

Stephane Courtois to niezwykle zasłużony badacz historii najnowszej. Jego monumentalna „Czarna księga komunizmu” spowodowała w latach dziewięćdziesiątych prawdziwe intelektualne trzęsienie ziemi. Było to wynikiem wieloletnich studiów i osobistej odwagi autora, który potrafił w swej pracy przeciwstawić się dominującym opiniom zarówno w świecie naukowym jak i politycznym oraz medialnym. Jego badania komparystyczne dotyczące komunizmu i nazizmu do dziś traktowane są przez niektóre środowiska jako niedopuszczalny skandal. Czarna księga komunizmu porażała przede wszystkim przez dane dotyczące skali zbrodni komunistycznych, które oszacowane zostały przez Courtois i współpracujących z nim naukowców na około sto milionów ofiar. Wyniki tych badań oparte zostały między innymi na kwerendach w archiwach dawnego Związku Sowieckiego, przez lata niedostępnych dla historyka. Biografia Lenina to kolejna odsłona pasji badawczej Stephana Courtois dotyczącej źródeł i charakteru systemu komunistycznego. Ta biografia polityczna, to też w dużej mierze komparystyka, tym razem między Leninem i Stalinem. Przy okazji zderzenie się z mitami i kolejnymi poglądami dominującymi czy lansowanymi. Przede wszystkim, że Lenin to twórca komunizmu idealistycznego, wręcz „romantycznego”, którego to dopiero Stalin sprowadził na manowce totalitaryzmu i zbrodni. Biografia ta, to 500 stron barwnej i wartkiej opowieści jak to się stało, że młody Władymir Ilicz Ulianow stał się Leninem, a z utopijnych idei rewolucyjnych narodziła się totalitarna doktryna z dyktaturą proletariatu, światową rewolucją, centralizmem demokratycznym, planowaniem gospodarczym, masowym terrorem, monopartią, bezpieką, Czerwoną armią i Gułagami.